Dr inż. arch. Damian Poklewski – Koziełł, mgr inż. arch. Marcin Gierbienis

Jesteśmy w Polsce, w obszarze Parku Krajobrazowego, w leśnym pejzażu kiedyś tak typowym dla państw Europy Środkowej. Dziś ochrona lasów jest szczególnie ważna w dobie postępującej urbanizacji, a przy tym zyskującym coraz większą popularność postawom proekologicznym, zauważając zjawisko powrotu człowieka do natury. Lasy pozostają najbardziej czytelnym symbolem tego, co naturalne i niezmienne. Projektowanie w tak wrażliwym obszarze wymaga szczególnego podejścia.

Działający od 2010 roku Leśny Ogród Botaniczny Marszewo organizuje zajęcia w duchu edukacji dla zrównoważonego rozwoju, pokazując dzieciom, jak ważną rolę w życiu człowieka odgrywa przyroda. Aby podnieść jakość prowadzonej działalności Nadleśnictwo Gdańsk z siedzibą w Gdyni zorganizowało w 2015 roku konkurs architektoniczny, którego efektem jest nagrodzony projekt autorstwa pracowni architektonicznej Gierbienis + Poklewski. Koncepcja budynku edukacyjnego zdobyła również inne wyróżnienia: Grand Prix w konkursie organizowanym przez firmę Rockwool pod hasłem “Zmień wizję w projekt” oraz pierwszą nagrodę w XI edycji konkursu o nagrodę im. Macieja Nowickiego, doceniającego projekty promujące założenia zrównoważonego rozwoju – konkursowi towarzyszyło motto “Energooszczędne budynki w zgodzie z siłami natury”. W 2016 roku projekt uzyskał pozwolenie na budowę, od 2021 roku jest w trakcie realizacji. Oddanie do użytku planowane jest pod koniec roku 2022.

Budynek edukacyjny miał powstać w miejscu w których Nadleśnictwo wcześniej zbudowało obiekt murowany, nie nawiązujący do architektury lokalnej, a przy tym nie spełniający oczekiwań pod względem aktualnych potrzeb technicznych i funkcjonalnych. Wprowadzenie nowego obiektu miało być elementem naprawczym i mieć charakter rewaloryzacji obszaru. Dla projektantów zadanie wykonania projektu w tak wyjątkowym miejscu i w ważnym edukacyjnym celu było okazją do zaproponowania obiektu, który sam w sobie posiadałby walor edukacyjny oraz promował wartości proekologiczne.

Zrównoważony rozwój odgrywa coraz większą rolę we współczesnym budownictwie, nadal pozostając pojęciem wieloznacznym. Wynika to w dużej mierze z tego, jak zmieniała się na przestrzeni dziejów rola architektury oraz w jaki sposób zmieniało się społeczeństwo i stosunek do środowiska. U jego podstaw leży założenie, że rozwój zrównoważony ma sens wtedy, gdy jest realizowany przez wszystkie państwa, a rozważany w skali globalnej i długofalowej.

Architektura współcześnie nie jest rozważana jedynie poprzez funkcję i formę, czy też witruwiańską triadę użyteczności, trwałości i piękna, ale również poprzez zrównoważone podejście do projektowania. Pozwala ono podczas procesu projektowego wprowadzić rozwiązania, które prowadzą zarówno do ograniczenia zużycia energii, jak i minimalizacji negatywnego wpływu budowy na środowisko. Ma to duże znaczenie szczególnie w obszarze o wysokim walorze naturalnym, jakim jest leśna polana w Marszewie.

Zrównoważony rozwój stał się elementem polityki i gospodarki zarówno dużych, jak i mniejszych państw. Tematyka postępującej urbanizacji i degradacji naturalnego środowiska przyrodniczego pojawia się w dyskusjach na międzynarodowych konferencjach i w lokalnym kontekście, ale początkowo traktowana była jako skutek uboczny rozwoju społeczeństw. XX wiek to czas pojawienia się wyraźnych głosów, nawołujących do refleksji nad stanem środowiska i nadchodzącej fali krytyki cywilizacji konsumpcyjnej. Kryzys cywilizacyjny wieszczony był przez teoretyków, filozofów i naukowców na wielu płaszczyznach. Zauważono, że środowisko ulega nieodwracalnym zmianom, co przynosi negatywne zjawiska nie tylko w obszarze flory i fauny, ale również w sferach społecznych i kulturowych. Efektem były rozważania na polu filozoficzno-etycznym, a także podejmowanie działań naprawczych w skali globalnej, co w efekcie wprowadziło idee tzw. zrównoważonego rozwoju. Założono, że rozwój taki ma sens wtedy, gdy jest realizowany przez wszystkie państwa oraz z myślą nie tylko o teraźniejszych problemach, ale również przewidując te przyszłe.

Koncepcja zrównoważonego projektowania zakłada realizację głównych celów tj. minimalizacji oddziaływania na środowisko i działania na rzecz kształtowania jego równowagi przez poszanowanie zastanych zasobów uwzględniając ekonomiczne, społeczne i ekologiczne uwarunkowania. Projektowanie powinno więc opierać się o zasady etyki środowiskowej i praktykować jej wartości ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni, jako dobra ograniczonego oraz z minimalizacją negatywnego wpływu na środowisko. Duże znaczenie ma również lokalność – wykorzystanie potencjału miejsca.

Zrównoważony rozwój jest pojęciem wieloznacznym i odnoszącym się do różnych sfer działalności człowieka. Biorąc pod uwagę architekturę podczas prac projektowych należy przede wszystkim zwrócić uwagę na tzw. cykl życia budynku, czyli czasowo-przestrzenny charakter obiektu obejmujący całość procesu inwestycyjnego od projektu poprzez realizację po użytkowanie i potencjalną rozbiórkę.

W cyklu życia budynku istotny jest etap planowania, poświęcony wieloaspektowym analizom związanym zarówno z lokalizacją i funkcją budynku, jak i względami ekonomicznymi oraz jakościowymi. Etap projektowy to przygotowanie dokumentacji wielobranżowej i wdrożenie przyjętych celi. Etap budowy obejmuje zarówno realizację, jak i oddanie budynku do użytku. Etap eksploatacji uwzględnia użytkowanie, jak również zmiany i przekształcenia funkcjonalne budynku oraz potencjalną przebudowę. Cykl powinien obejmować rozbiórkę i rewitalizacji terenu. Efektem jest ocena budynku uzupełniona o analizę potencjalnych zagrożeń środowiska i determinowana wyznaczonymi na początku procesu projektowego celami. Zakres i charakter kryteriów ekologicznych przy dokonywaniu doboru rozwiązań techniczno-przestrzennych ulega stosunkowo największej zmianie w świetle idei cykliczności struktur przestrzennych. Dotychczasowe ocenianie ekologiczności tych rozwiązań z reguły oparte było na oszacowaniu ich oddziaływania na środowisko jedynie w okresie ich użytkowania. Ocena pełnego cyklu życia struktury i jej elementów składowych pozwala na oszacowanie skutków skumulowanego jej oddziaływania we wszystkich fazach i przez to weryfikację dotychczasowych wyobrażeń o zaletach poszczególnych rozwiązań zaczynając od materiałów, rozwiązań konstrukcyjnych, technologii, zabiegów naprawczych, czy modernizacji, przedłużając użyteczność obiektu. Ważne są również wielofunkcyjność, podatność na zmiany, elastyczność i systemy transportowe, a także innowacyjność.

Projektując w obszarze naturalnym, jednocześnie o określonym znaczeniu kulturowym ważna jest tzw. idea kontekstualności. Kontekstualność podejścia wynikająca z projektowania zrównoważonego oznacza tzw. skierowanie “na zewnątrz” pola zainteresowań – dążenie do uwzględnienia w procesie projektowym wszystkich przesłanek pochodzących z otoczenia, istotnych dla właściwego rozwiązania problemu projektowego. Ten wymóg całościowego podejścia uwzględnia integralność zagadnień środowiskowych oraz problemów ekonomicznych i społeczno-kulturowych. 

W efekcie nowy budynek w Marszewie miał być świadomą i związaną z lokalizacją ingerencją urbanistyczną, formalnie nawiązującą do spuścizny architektonicznej regionu i jednocześnie podkreślając wartościową rolę społeczną.

Budynek edukacyjny – nowoczesna architektura drewniana w Leśnym Ogrodzie Botanicznym Marszewo

Myślenie o edukacji leśnej, jako głównej działalności Leśnego Ogrodu Botanicznego Marszewo stało się myśleniem o sposobie urbanizacji tego obszaru, zakładając stworzenie niewielkiego, ekonomicznego w realizacji i użytkowaniu, a przede wszystkim wpasowanego w krajobraz obiektu, który sam w sobie miał definiować walor nauki, pokazując w jaki sposób człowiek może oddziaływać na środowisko korzystając z zasobów natury. Stąd głównym budulcem i wyraźnie widocznym materiałem jest drewno – dar lasów, jak również odniesienie do dawnej zabudowy w Polsce. 

Drewno pojawia się w wielu elementach budynku i jest w różny sposób eksponowane. Jednocześnie budynek w swej formie i technologii odwołuje się do budownictwa tradycyjnego, czerpiąc z charakteru polskiej zabudowy wiejskiej i pozostaje tylko z nazwy obiektem użyteczności publicznej. W idei jest domem dla odwiedzających i pracowników.

Indywidualne uwarunkowania środowiskowe lokalizacji

Lokalizacja budynku determinuje myślenie o podejściu do projektowania nie tylko na poziomie estetyczno-funkcjonalnym, ale również biorąc pod uwagę założenia zrównoważonego rozwoju. W podejściu do projektowania zrównoważonego istotne są: uwzględnienie uwarunkowań środowiskowych, osadzenie kulturowe i proekologiczne użytkowanie terenu.

Leśne usytuowanie budynku jest szczególne, aczkolwiek dla polskiego krajobrazu nie jest nietypowe. Polska jest w europejskiej czołówce, jeśli chodzi o powierzchnię lasów. Zajmują one 29,5 proc. terytorium kraju, rosną na obszarze ponad 9,2 mln ha. Zdecydowana większość to lasy państwowe, z czego prawie 7,6 mln ha zarządzanych jest przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Obszary leśne są drogocenne, a ich ochrona jest szczególnie ważna i dyskutowana w dobie ekspansji budownictwa. Lasy mają dla ludzi znaczenie rekreacyjne, ale również kulturowe. Na przestrzeni ostatnich lat również zauważa się, jak istotną rolę psychologiczną odgrywa przyroda w życiu człowieka.

Marszewo to niewielka osada leśna, znajdująca się w granicach Gdyni. Ogród Botaniczny położony jest na polanie ciągnącej się wzdłuż ul. Marszewskiej. Zagospodarowanie stanowią ścieżki i kolekcje roślin: łąki, krzewy, sady oraz sala edukacyjna na powietrzu. Zajęcia praktyczne odbywają się najczęściej na powietrzu lub z wykorzystaniem istniejącego niewielkiego budynku administracyjnego. Nowy obiekt ma wspomagać funkcje dydaktyczne.

Projekt architektoniczny pod względem urbanistycznym nie zakładał dużych zmian w zastanym układzie funkcjonalno – przestrzennym Ogrodu. Nowy obiekt projektowany jest w miejscu istniejącego – wskazanego do rozbiórki. Biorąc pod uwagę wytyczne MPZP ul. Marszewska zostanie w przyszłości poszerzona i na odcinku przed budynkiem Ogrodu pojawi się zatoczka i przystanek autobusowy. MPZP zakłada wprowadzenie wzdłuż ulicy ścieżki ruchu rowerowego, co projekt kontynuuje poprzez wprowadzenie ciągu pieszo-rowerowego prowadzącego do parkingu rowerowego. Dostępność budynku w idei zrównoważonego rozwoju przede wszystkim skupia się na transporcie publicznym i alternatywnym. 

Przez wzgląd na lokalizację oraz ideę proekologicznego użytkowania terenu ogranicza się inwazyjne jego wykorzystanie. Budynek posiada zaledwie kilka miejsc parkingowych dla pracowników. Rozbudowana zostanie infrastruktura rowerowa, a w okresach letnich prognozowane są specjalne dojazdy. 

Projekt zakłada korektę ogrodzenia z propozycją wprowadzenia nowego, drewnianego wygrodzenia dopasowanego do estetyki budynku. Dostęp do budynku odbywa się poprzez bramy w ogrodzeniu, a główne wejście podkreśla szeroka aleja, która jest jedyną nawierzchnią utwardzoną. Pozostałe powierzchnie, również ciągi piesze są wykonane jako powierzchnie przepuszczalne, aby ograniczyć wpływ na aktualną gospodarkę wodną obszaru. Koncepcję architektoniczną uzupełnia mała architektura, skupiona na wykorzystaniu drewna. 

Współczesna interpretacja tradycyjnej architektury

Projekt zakładał interpretację tradycyjnego budownictwa drewnianego pod względem zarówno architektonicznym i urbanistycznym. Zlokalizowany przy ulicy Marszewskiej budynek edukacyjny miał stanowić bramę przejścia do Leśnego Ogrodu.

Główną ideą koncepcji było stworzenie rozproszonej kompozycji mniejszych i większych brył o prostych formach nawiązujących do archetypu stodoły, które zostały spięte jednorodnym ogrodzeniem. Formalnie nawiązuje ono do architektury zagrodowej – dawnej osady i jest współczesną interpretacją drewnianego wału. Podzielenie programu funkcjonalnego na kilka mniejszych form miało również założenie zmniejszenia odbioru skali obiektu. W przypadku pozostawienia jednej zwartej bryły kubatura okazałaby się zbyt duża w kontekście lokalizacji. Kompozycja niejednorodna  pozwalała udanie wpisać się w kontekst kulturowy – obiekt użyteczności publicznej przypomina zabudowę wiejską, a poprzez wykończenie deską o czarnej barwie ma wtopić się w leśny pejzaż. 

Wszystkie wejścia do przestrzeni tej współczesnej zagrody odbywają się poprzez składane bramy, a część okien w budynku wyposażono w okiennice. Pozwala to zamknąć obiekt w tzw. jednolitej skórze, co obok wyrazistego efektu wizualnego zapewnia bezpieczeństwo i stwarza wewnątrz kameralny klimat. Okiennice pozwalają kontrolować dostęp światła naturalnego. Zastosowanie prostych brył zmniejsza stosunek powierzchni przegród ścian zewnętrznych do kubatury ogrzewanej, co skutkuje redukcją kosztów eksploatacyjnych. 

Przesunięte względem się bryły wraz z ogrodzeniem wytwarzają dwa kameralne dziedzińce o odrębnym charakterze. Pierwszy to tzw. dziedziniec wejściowy, poczekalnia na świeżym powietrzu, miejsce spotkań łączące wejścia do budynku i ogrodu. Dziedziniec „zielony” dostępny jest z foyer budynku głównego z patio i amfiteatrem o funkcjach rekreacyjnej oraz dydaktycznej. W tym miejscu mogą odbywać się tzw. lekcje pod chmurką. 

Główny budynek składa się z dwóch brył połączonych przewiązką. W pierwszej znajduje się strefa wejściowa z foyer. Recepcja ma funkcjonować również jako kawiarnia i sklepik. W przestrzeni tej bryły zaprojektowana została antresola –  miejsce odpoczynku, przestrzeń zabawy dla dzieci i punkt widokowy. Druga z brył ma funkcję sali wystawowej o dwóch wysokościach. W części wysokiej proponowane są duże przeszklenia z możliwością regulacji dostępu światła poprzez system zsuwanych okiennic zewnętrznych. Sala pozwala na wprowadzenie ekspozycji na ścianach w części niższej, która może być wydzielona poprzez kotarę. Na wymkniętej antresoli nad niską częścią sali zaprojektowana została strefa administracyjna –  otwarta przestrzeń biurowa, sala spotkań i pomieszczenia socjalno-sanitarne. Pozostałe bryły pełnią funkcje gospodarczo-techniczne. Na etapie projektu budowlanego w zakresie zagospodarowania pojawił się dodatkowy obiekt wolnostojący z przeznaczeniem dla toalet ogólnodostępnych, zachowujący podobną estetykę i formę, jak budynek główny. 

Energooszczędność i gospodarka wodno-ściekowa

We współczesnym budownictwie obligatoryjne jest zmniejszenie zużycia energii i osiągnięcie limitów emisji dwutlenku węgla. Oszczędność energetyczna powinna być brana pod uwagę już na etapie prac koncepcyjnych i powinna zostać wdrażana w oparciu o cykl życia budynku i plan analizujący elementy takie, jak: obudowa budynku, oświetlenie, podstawowe urządzenia elektryczne i wyposażenie, transformatory, wentylacja i klimatyzacja, systemy grzewcze, wykorzystanie energii słonecznej, systemy zarządzania energią. Dodatkowym plusem jest wykorzystanie źródeł energii odnawialnej. 

Ważną wytyczną projektową w budynku edukacyjnym było uzyskanie  bryły, która wykazuje niewielki stosunek powierzchni przegród ścian zewnętrznych do kubatury ogrzewanej, co skutkuje redukcją kosztów eksploatacyjnych. Istotne było ograniczenie ilości i wielkości przeszkleń, aby eliminować występowanie mostków termicznych. Okna zlokalizowano od strony południowej w celu wykorzystania energii słonecznej świetlnej i cieplnej, jednocześnie okiennice umożliwiają regulację dostępu światła naturalnego.  

System wentylacji nawiewno-wywiewnej z rekuperacją pozwala na zachowanie pełnej kontroli nad wymianą powietrza. Ma to duże znaczenie nie tylko ze względu na jakość powietrza (usuwane nie miesza się z zasysanym), lecz również dla ograniczania strat ciepła poprzez wentylację i daje możliwość odzyskania znacznej ilości ciepła z powietrza usuwanego z budynku.  

Wytwarzanie energii elektrycznej dzięki energii słońca jest możliwe przy zastosowaniu instalacji fotowoltaicznej. Jest to odnawialne źródło energii produkujące prąd nie wpływające negatywnie na środowisko – nie produkuje spalin zanieczyszczających środowisko. W budynku edukacyjnym realizowane są rozwiązania obejmujące, panele montowane na dachu oraz zintegrowane z szybami fasady. 

Podstawą metody zrównoważonego projektowania przy instalacji wod-kan jest redukcja zużycia wody wewnętrznej. Obligatoryjne jest opomiarowanie i monitorowanie obiegu wody oraz stosowanie urządzeń higieniczno-sanitarnych o wysokiej sprawności, a także systemów wykorzystania wody opadowej. Projekt zakłada wykorzystanie wody deszczowej do podlewania roślin.

Ze względu na szczególny charakter lokalizacji budynku gospodarka wodna stanowi osobne i ważne zagadnienie. W istniejącej części ogrodu znajduje się staw i projekt zakłada zbieranie wody deszczowej z pośrednim, poprzez zbiornik retencyjny, odprowadzeniem do niego wody. Rozwiązaniem wpisującym się w idee zrównoważonego rozwoju jest wykorzystanie naturalnego charakteru terenu. Stąd zbiornik został wykorzystany na poprawę gospodarki wodno–ściekowej. Poprzez specjalnie wykonaną rurę łączącą instalacje kanalizacji deszczowej ze stawem odbywa się stopniowe rozsączanie wody w obszarze przy stawie, aby stworzyć fragment zagospodarowania naturalnie bagienny, poszerzając ofertę flory ogrodu. 

Potencjał drewna. Efektywność użycia materiałów i proekologiczna innowacyjność rozwiązań. 

Architektura zrównoważona zaleca przed wykonanie koncepcji analizy dostępnych materiałów pod wieloma kryteriami (np: jakość i trwałość, wartość energetyczna i ekologiczna, możliwość korzystania z recyclingu), aby wybrać najwłaściwsze rozwiązanie. Proponowane jest wykonanie analiz porównywalnych przy doborze odpowiedniej izolacji termicznej i akustycznej oraz uwzględnienie regionalnych surowców przy realizacji konstrukcji i wykończenia obiektu. Osobną kwestią pozostaje założenie ponownego użycia materiałów oraz zmniejszenie ilości odpadów budowlanych.  

Zastosowanie innowacyjnych proekologicznych rozwiązań w projekcie daje największe możliwości architektowi, który powinien korzystać nie tylko ze współczesnych możliwości technicznych, ale również z rozwiązań regionalnych, które są bardzo dobrze odbierane również w metodach oceny wielokryterialnej. Idee zrównoważonego rozwoju zwracają dużą uwagę na aspekt zdrowotny i skład produktów, które sa używane do wykończenia pomieszczeń, wskazując używanie takich, które posiadają stosowne certyfikaty. 

Od początku prac koncepcyjnych budynek edukacyjny miał być wykonany w całości z drewna, łacząc w sobie tradycję z innowacją, wskazując, że drewno można stosować w nowoczesnej odsłonie. Skupienie się w realizacji budynku na drewnie było przy tym gestem w stronę środowiska, biorąc pod uwagę cykl życia budynku i ograniczenie emisji dwutlenku węgla, jak również inwestora, którego działalnością instytucjonalną jest m.in. gospodarka leśna. Lasy w procesie fotosyntezy pozyskują z atmosfery dwutlenek węgla, dlatego też uznaje się je za jego rezerwuar. Metr sześcienny drewna ma zdolność do gromadzenia jednej tony dwutlenku węgla. Współczesne technologie budowlane oparte na betonie i stali są niezwykle energochłonne. Drewno ma więc niski ślad węglowy, a w przypadku wykorzystania płyt klejonych krzyżowo (CLT) pozwala na wykonanie zaawansowanych koncepcji. 

Biorąc pod uwagę ekologię i ekonomię ważne jest wykorzystanie lokalnego produktu, znając metodę jego pozyskania. W przypadku drewna powinno ono posiadać certyfikaty FSC lub PEFC. Standard PEFC stworzono jako odpowiedź na potrzebę monitorowania przepływu materiałów pochodzenia leśnego od zarządzania lasem, poprzez wycinkę, obróbkę, po dostarczenie na budowę – tzw. łańcuch dostaw. Pozwala to mieć pewność, że drewno pochodzi z legalnego źródła. 

Budynek edukacyjny w swej skali i formie odnosi się do archetypu stodoły, a poprzez użyty surowiec odwołuje się do tradycyjnego budownictwa drewnianego, czerpiącego z charakteru dawnej polskiej zabudowy zagrodowej z naciskiem na wykorzystanie drewna w szerokim zakresie – w konstrukcji, wykończeniu wnętrz, meblach, małej architekturze. 

Budownictwo drewniane w Polsce było w dawnych czasach bardzo popularne, gdyż był to surowiec szeroko dostępny. Dzisiaj korzystniejsze pod względem ekonomicznym i technicznym są inne materiały, ale nie są one porównywalne do drewna w zakresie ekologii, zdrowia i zapewnienia wysokiego komfortu użytkowania. W przypadku drewnianych domów często powraca obawa, czy obiekt nie będzie narażony na pożar, pleśn, czy insekty. Są to lęki zakorzenione w przeszłości. Współczesne produkty przeznaczone dla drewna pozwalają ochronić strukturę. 

Technologia drewna klejonego krzyżowo, czyli płyt CLT zyskuje w ostatnich latach coraz większą popularność. W Polsce nadal pozostaje rzadko wykorzystywana, a widoczna jedynie w budownictwie jednorodzinnym. Realizacja budynku edukacyjnego ma więc charakter lokalnej innowacji. Niepodważalnym atutem technologii obok wspomnianych walorów ekologicznych jest przede wszystkim sposób produkcji i montażu. Płyty CLT są przygotowywane w fabryce i wycinane indywidualnie pod kątem projektu. Prefabrykacja pozwala zbudować konstrukcję w krótkim czasie, co wprost przekłada się na ekonomię inwestycji. W przypadku cyklu życia budynku brany jest pod uwagę surowiec, proces wytworzenia materiału, transport, czy sposób realizacji. Płyty warstwowe charakteryzują się również bardzo dobrymi warunkami termicznymi, kumulując ciepło w zimie. W okresie letnim jest odwrotnie. W pomieszczeniach drewnianych jest chłodniej. Warto zwrócić uwagę, że płyty CLT pozwalają na uzyskaniem przekrojów ścian cieńszych od betonowych, czy stalowych, spełniających podobne parametry techniczne. W porównaniu do standardowych ścian murowanych, drewniane odznaczają się korzystnymi parametrami akustycznymi, przy stosunkowo mniejszym przekroju. 

Plusem płyt CLT jest również precyzyjność. Każdy element ma swoje miejsce i jest idealnie dopasowany, co pozwala uniknąć błędów, o ile takie nie wystąpią podczas procesu projektowego. Przygotowanie dokumentacji projektowej konstrukcji wymaga ścisłej współpracy z projektantem zaznajomionym z systemem i konkretnym producentem przez fakt, że proces projektowy jest zautomatyzowany w oparciu o dedykowane produkty. W momencie poprzedzającym realizację projekt konstrukcji musiał zostać zaktualizowany przed przekazaniem do wycinki. Wycięcia uwzglęniają nie tylko czynniki techniczno-montażowe, ale również obejmują otwory przeznaczone prowadzeniu instalacji, co ułatwia proces budowy. W przypadku projektu o bardziej skomplikowanej strukturze np. dużych rozpiętościach, niestandardowych otworowaniach lub nadwieszeniach, a te elementy były w budynku edukacyjnym konstrukcja drewniana wymagała w niektórych miejscach wsparcia w postaci elementów stalowych. 

W przypadku budynku edukacyjnego konstrukcja budynku miała być eksponowana, jak również ściany działowe zostały wykonane ze świerkowych płyt CLT, które równocześnie były brane pod uwagę podczas obliczeń. Impregnat pokrywający ściany i stropy był bezbarwny, aby odsłonić charakter drewna. Z racji założenia, że budynek sam w sobie miał pełnić walor edukacyjny projektanci uznali za istotne pozostawienie widocznej struktury budynku w postaci różnych kierunków usłojenia, które wynikają z kierunków pracy elementów, czy też widoku przekroju płyty, eksponując jej wielowarstwowy charakter. 

Tak, jak struktura konstrukcji eksponuje naturalny kolor drewna, tak fasada ma czarny kolor, ale uzyskany w sposób oryginalny, zarazem naturalny – poprzez opalenie modrzewiowych desek. Ciemna elewacja wyraźnie wtapia się w pejzaż, a jednocześnie stanowi mocno kontrast, podkreślający ciepło wnętrz. 

Technika opalania, Shou Sugi Ban wywodzi się ze starożytnej Japonii, ale jest stosowana w wielu realizacjach na terenie Europy. W Polsce nie budzi skojarzeń związanych z wysokim walorem estetycznym, gdyż w taki sposób zabezpieczano płoty, czy obiekty gospodarcze. Wynikało to z pobudek pragmatycznych. Zwęglenie jest sposobem zabezpieczenia deski przed szkodliwym działaniem warunków atmosferycznych I promieni słonecznych. Ponadto drewno zostaje zabezpieczone przed szkodnikami oraz przeciwdziała próchnieniu. Rezultatem jest materiał, którego żywotność szacowana jest na około 80 lat przy znikomych lub żadnych czynnościach konserwacyjnych. Współczesne podejście do techniki pozwala na większą kontrolę nad efektem wizualnym, umożliwia uzyskanie różnych odcieni wykończenia, czy faktur.

Ze względu na brak opalanej deski, jako produktu do bezpośredniego zakupu oraz rygorystyczne warunki techniczne, wynikające z polskiego prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej budynków deski opalane nie posiadały w momencie procesu przygotowania dokumentacji projektowej dopuszczenia do realizacji w zakresie certyfikatu NRO, czyli braku rozprzestrzeniania ognia. Na etapie przygotowywania dokumentacji projektowej należało przeprowadzić stosowne badania w Instytucie Techniki Budowlanej, testując różnego rodzaju powłoki i zabezpieczenie, które ostatecznie skończyły się sukcesem i jednostkowym dopuszczeniem materiału dla tej konkretnej realizacji. 

Komfort i jakość użytkowania

Kameralny charakter zabudowy, odpowiednia skala oraz atrakcyjne zagospodarowanie wpływają jednoznacznie pozytywnie na odbiór projektu zarówno u inwestora i przyszłych pracowników, jak i w opinii społeczności lokalnej. 

W odbiorze psychofizycznym drewniane, jasne wnętrza kojarzą się z ciepłem i bezpieczeństwem. Już samo wejście do takiego pomieszczenia wywołuje przyjazną reakcję, odwołującą się do naszych zmysłów. Czuć zapach drewna, a także można dotknąć jego struktury. Bliskość drewna wpływa pozytywnie na odbiór wnętrz – kojarzy się z przytulnością, stąd ogranicza dyskomfort psychiczny. 

Wizualny odbiór wnętrz uzupełnia dopasowany dobór mebli, które również mają zostać wykonane w drewna – zarówno meble na wymiar, jak i produkty gotowe. 

Podsumowanie

Drewno w Polsce stało się odsuniętym na boczny tor materiałem, a kiedyś stanowiło esencję budownictwa. Realizacja budynku w Leśnym Ogrodzie Botanicznym przywraca mu najważniejszą rolę i  czyni odwołaniem do tego, co pierwotne, ale we współczesnym wyrazie estetycznym i z myśleniem o ekologii. Człowiek po latach, spychania na dalszy plan natury powoli znów odkrywa, że przetworzony  i zurbanizowany świat staje się zbyt hermetyczny i nie zdrowy. 

Drewno jest w realizacji budynku edukacyjnego w Leśnym Ogrodzie Botanicznym Marszewo silnie wyeksponowane, stanowi konstrukcję, determinuje wygląd wnętrz obiektu, ogranicza negatywny wpływ budowy na środowisko jak i zapewnia komfort dla użytkownika – warunki termiczne, akustyczne, jak i niemierzalne, ale niezwykle istotne psychofizyczne. 

Zastosowanie nowoczesnej technologii drewna klejonego krzyżowo jest rozwiązaniem pionierskim w Polsce w przypadku obiektów użyteczności publicznej, ukazując potencjał CLT.  Zróżnicowanie kolorystyczne tego, co wewnątrz i na zewnątrz dopełnił sposób obróbki deski elewacyjnej, legendarną metodą Shou Sugi Ban, który wynikał z pragmatyzmu działań człowieka – jak najprościej zapewnić trwałość użytego na zewnątrz drewna na lata. Dla projektantów w dobie innowacji stał się równocześnie powrotem do korzeni, ku tradycyjnej, elewacji drewnianej. Okazuje się, że uzyskana estetyka może być czymś zaskakującym i atrakcyjnym. Nie bez znaczenia pozostaje  jej walor edukacyjny. Pozwala nie zapominać o przeszłości.